Bij Strophantine het is een hartglycoside, dat wordt gewonnen uit Afrikaanse bomen, struiken en klimplanten. De stof beïnvloedt de natrium-kaliumbalans van de cellen. Dit effect werd door de geneeskunde gebruikt om de contractiekracht van de hartspier te vergroten.
Wat is strophantine?
Strophantine wordt gebruikt om de samentrekkingskracht van de hartspier te vergroten.
Het hartverwekkende effect van strophantine werd al in 1859 bekend bij Europese artsen als deelnemer aan de Livingston-expeditie in West-Afrika. De lokale bevolking gebruikte een extract van strophantuszaden als pijlgif. Een onderzoeker nam per ongeluk de zaden in van een lianensoort die tot de Apocynaceae-familie behoort en merkte bij zichzelf op dat het effectief was op het hart.
In de loop van de tijd werd het ingrediënt strophantine in verschillende leden van de hondengiffamilie aangetroffen. Er zijn bomen en struiken, maar ook lianen die hoog klimmen en tot de Strophantus-soort behoren. Strophantus eminii, Strophantus gratus, Strophantus hispidus en Strophantus kombé behoren tot de leveranciers van de natuurlijke hartglycoside.De planten kunnen verschillende soorten strophantine bevatten. In de geneeskunde wordt bijvoorbeeld onderscheid gemaakt tussen k-strophantine uit de plantensoort Strophantus kombé, g-strophantine uit Strophantus gratus, e-strophantine uit Strophantus eminii en h-strophantus uit Strophantus hispidus.G-strophantine wordt voornamelijk gebruikt voor medicinale doeleinden. De giftige stof is in hoge doses dodelijk.
De Schotse arts Thomas Richard Fraser isoleerde de k-strophantine in 1862. In 1888 haalde de Fransman Arnaud g-strophantine uit de Afrikaanse ouabaio-boom. Er werden talrijke tincturen met verschillende concentraties van de hartglycoside Strophantus aangeboden. Het therapeutische effect was aanvankelijk onzeker, ook al werd de behandeling in klinieken uitgevoerd.
Albert Fraenkel, een plattelandsarts uit Badenweiler, deed naast zijn praktische werk aan het Farmacologisch Instituut van de Universiteit van Heidelberg en de Universiteitskliniek in Straatsburg onderzoek naar stoffen waarvan hij verwachtte dat ze nuttig zouden zijn als hartmedicatie voor zijn patiënten. Hij ontdekte dat de intraveneuze toediening van strophantine een goed therapeutisch effect had op hartaandoeningen. Om het gewenste effect te bereiken en de patiënt niet in gevaar te brengen door toediening van strophantine, werden gestandaardiseerde oplossingen voor intraveneuze toediening ontwikkeld.
Strophantin werd tot de jaren 70 beschouwd als een standaardgeneesmiddel voor alle soorten hartfalen. Het wordt gebruikt voor een abnormale hartslag, zwakte of beschadiging van de hartspier na een hartaanval, na griep of na een ontsteking van de hartspier bij difterie, angina pectoris en hoge bloeddruk.
Farmacologische werking
Het farmacologische effect van strophantine is de invloed van hartglycosiden op de natrium-kaliumpomp. Dit is een op eiwit gebaseerd transportsysteem dat voorkomt in celmembranen. Dit eiwit brengt de stroom natriumionen uit de cel en kaliumionen in de cel in evenwicht. De goede werking van de natrium-kaliumpomp speelt een cruciale rol voor de hartspiercellen en voor de zenuwcellen. Hartfalen kan leiden tot onevenwichtigheden in de ionenuitwisseling. Dit heeft een verzwakkende invloed op de functionaliteit van de hartcellen.
De intraveneuze toediening van strophantine vertraagt het transport van kaliumionen uit de cel. Tegelijkertijd wordt het calciumgehalte in de cel verhoogd. Deze omstandigheden vergroten het vermogen van de hartspiercellen om samen te trekken. De natrium-kaliumpomp wordt geremd door een hogere dosis. Een kleine orale dosis strophantine daarentegen stimuleert de ionenwisseling.
Medische toepassing en gebruik
Strophantine is de hartglycoside waarvan de werking de snelste is van alle beschikbare hartglycosiden. Tot 1992 werd strophantine in officiële leerboeken genoemd als de standaardtherapie voor acuut hartfalen. Ampullen met de hartglycoside waren verkrijgbaar in de koffer van elke spoedarts. In de daaropvolgende jaren en tot op de dag van vandaag werd strophantine zelden gebruikt bij de behandeling van hartaandoeningen ten gunste van andere stoffen die een effect hebben op het hart, zoals digoxine, een chemische verbinding die wordt aangetroffen in vingerhoed (digitalis purpurea). Inmiddels zijn er alleen verouderde onderzoeken beschikbaar die niet meer voldoen aan de huidige wetenschappelijke eisen, hoewel de effectiviteit van strophantine in een lange geschiedenis van onderzoek is bewezen en gedocumenteerd.
De hartglycoside Strophantus wordt zelden gebruikt in de universitaire geneeskunde. In de alternatieve geneeskunde zijn er echter nog steeds homeopathische preparaten die worden gebruikt voor de verlichting van chronische ziekten van het hart. Het medicijnbeeld beveelt Strophantus bijvoorbeeld aan voor mitralisklepinsufficiëntie, die vaak wordt geassocieerd met oedeem. Strophantus stimuleert niet alleen de hartspier, het ondersteunt ook de afvoer van het weefsel.
Risico's en bijwerkingen
Er zijn nauwelijks bijwerkingen te vrezen wanneer een gestandaardiseerde oplossing van Strophantus wordt ingenomen of intraveneus wordt toegediend. Gedurende vele decennia werd strophantine beschouwd als het geneesmiddel voor het hart dat effectief was en het best werd verdragen. In sommige gevallen werd slechts een licht laxerend effect waargenomen.
Zelfs met een homeopathisch gepotentieerd medicijn zijn geen ongewenste effecten te verwachten als de strophantine werd voorgeschreven op basis van de individuele symptomen van de patiënt.
Daarentegen kunnen hoge doses die op een ongecontroleerde manier worden ingenomen, levensbedreigend zijn.
